[ Pobierz całość w formacie PDF ]
odwoływać się do usług tych, którzy urodzili się pod znakiem innych zwierząt.
Niejednokrotnie podkreślano tę wzajemną zale\ność fratrii podczas obrzędów
plemiennych, kiedy ka\da przejmuje kolejno rolÄ™ czynnÄ…, polegajÄ…cÄ… na
świadczeniu usług drugiej. Ta wzajemna zale\ność jest składnikiem organizacji,
którą M. Mauss nazwał systemem świadczeń całościowych. Uwa\a on ten system za
zjawisko normalne w społeczeństwach klanowych i objaśnia jego działanie na
przykładzie potlaczu. Egzogamia bowiem stwierdza to wymiana wszystkich
kobiet między klanami związanymi pokrewieństwem; klany i ró\ne generacje klanów
wymieniają prawa i rzeczy, obrzędy religijne ł w ogóle wszystko, jak to widzimy
np. u Wara-mungów z Australii Zrodkowej, u których fratria czynna w danym
momencie działa na rzecz fratrii przejmującej rolę widza." W rzeczy samej, gdy
członkowie fratrii Uluuru obchodzą swoje święto, członkowie fratrii Kingilli
przystrajają świętujących, przygotowują miejsce oraz instrumenty, wznoszą święty
kopiec, wokół którego odbywa się ceremonia, pełnią rolę widzów. Gdy oni z kolei
dopełniają swoich obrzędów, członkowie fratrii Uluuru świadczą im te same
usługi.
ZWIADCZENIA śYWNOZCIOWE
Podział \ywności rozproszonej w naturze w stanie wirtualnym stanowi, jeden z
wa\nych elementów systemu świadczeń całościowych. Wszystko dzieje się tak, jak
gdyby całość środków utrzymania po-
92
zostających do dyspozycji plemienia była podzielona między fratrie i klasy
matrymonialne. Między innymi Spencer i Gillen od dawna zauwa\yli, j)e system
totemiczny Aruntów jest niejako wielostronną organizacją gospodarczą. Celem
zapewnienia innym klanom zapasów \ywności ka\dy klan obchodzi ceremonię zwaną
Intichiuma, której od-powiedniki znajdujemy na terenie całej prawie Australii.
Zwięto to jest bardzo znane, trzeba tu Jednak przedstawić jego schemat.
Chodzi o to, aby poszczególny klan regenerował gatunek zwierząt czy roślin, z
którym łączą go związki mistyczne i który stanowi świętość dla ka\dego z
członków tego klanu. Gdy za pomocą Stosownych obrzędów zapewni się ową
regeneracjÄ™, nastaje okres, gdy spo\ywanie danego gatunku totemicznego jest
surowo wzbronione człon-?|rom zainteresowanego klanu oraz ograniczone dla
''Innych. Po tym okresie odbywa się polowanie na lianę zwierzę albo zbiór
rośliny. Zdobycz czy plo-fiy gromadzi się na jednym miejscu, po czym \
jprzywódca grupy totemicznej, a za nim wszyscy tfjecni z jego klanu kosztują
wzbronionej przedtem strawy. Resztę przekazuje się na zasadzie wzajemności
członkom innych klanów, którzy od tej chwili mogą z niej swobodnie korzystać.
U plemion północnych poczynania są jeszcze bardziej znamienne: członkowie
ró\nych klanów przynoszą i ofiarowują swemu specjalnie powołanemu
przedstawicielowi \ywność totemiczną, której Intichiuma właśnie obchodzono.
Przedstawiciel odmawia poczęstunku, stwierdzając: Zrobiłem to dla was,
teraz mo\ecie swobodnie przystąpić do jedzenia."
Tak więc niewątpliwie mamy tu do czynienia Z wzajemnymi świadczeniami
\ywnościowymi. Członkowie klanu często powstrzymują się od spo\ywania nie tylko
zwierzęcia totemicznego, ale tak\e wszelkich rodzajów \ywności, które przy-
*
93
Strona 31
Caillois Roger - Zywiol i lad(z txt)
nale\ą do tej samej kategorii totemicznej. Tak dzieje się na przykład w
przypadku plemienia z Mont-Gambier, w którym ludzie Wę\a Niejado-witego
powstrzymują się przede wszystkim od spo\ywania tego właśnie zwierzęcia, ale
dołączają doń równie\ fokę, węgorza i wszelkie stworzenia czy rośliny, które w
ich przekonaniu sÄ… spowinowacone z wÄ™\em.
Tak więc ka\da fratria jest zainteresowana, aby druga fratria sumiennie
dopełniała obrzędów i ściśle przestrzegała zakazów przyczyniających się do
zapewnienia reprodukcji i pomno\enia \ywności. Tote\ u Kaitiszów z Australii
Zrodkowej obowiązek karania tych, którzy naruszają tabu \ywnościowe, zastrze\ony
jest dla członków innej fratrii, albowiem oni właśnie ponoszą skutki
przestępstwa. System fratrii w połączeniu z zakazem spo\ywania gatunku
totemicznego oraz pochodną odeń powinnością korzystania z gatunku totemicznego
nale\ącego do grupy dopełniającej jest podstawą ładu gospodarczego.
W Chinach znajdujemy tę samą zasadę działającą w analogiczny sposób między
wspólnotami zarazem sprzymierzonymi i współzawodniczącymi, których układ określa
równowagę społeczną i zapewnia jej ciągłość. Według Graneta zbo\e i tkaniny nie
stanowiły początkowo towaru ani te\ nie były składane jako danina, lecz słu\yły
do anty-tetycznych świadczeń", udzielano ich na zasadzie wzajemności". Grupa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]